Από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και σήμερα, τα βότανα έχουν παίξει και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην παραδοσιακή ιατρική πολλών πολιτισμών.
Ο άνθρωπος παρατηρώντας τη φύση, ανακάλυψε ότι πολλά φυτά έχουν ιδιότητες, που τον βοηθούν ώστε να απαλύνει τους πόνους του, να ξεπερνά δύσκολες αρρώστιες ή ακόμη και να προλαβαίνει την εξέλιξη τους.
Η χρήση των φυτών για φαρμακευτικούς σκοπούς είναι τόσο παλιά όσο και ο πολιτισμός και η πρώτη γνωστή γραπτή αναφορά για θεραπευτικά φυτά έρχεται από τους Σουμέριους το 2200 π.Χ. Ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης κατέγραψε περίπου 400 είδη βοτάνων, η χρήση των οποίων ήταν γνωστή κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και ο Διοσκουρίδης κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα έγραψε μια βοτανική χρησιμοποιώντας 600 φυτά.
Οι Μινωίτες είχαν οργανωμένη Ιατρική, με πρακτικές, όπως εξορκισμούς(γητειές), αιθέρια έλαια, αναθήματα, καταπλάσματα, επιθέματα, γιατροσόφια, βότανα κ.α. που διατηρούνται έως σήμερα.
Στην Κρήτη η τελευταία γεννιά εμπειρικών θεραπευτών που ασχολούνταν με την αποκατάσταση της υγείας των συνανθρώπων τους, αλλά και των ζώων, βρίσκεται πλέον σε πολύ προχωρημένη ηλικία και ήδη τα μέλη της πεθαίνουν χωρίς να κληροδοτήσουν τις γνώσεις τους στους νεώτερους.
Ωστόσο ακόμη και σήμερα στην Κρητική ύπαιθρο, συνεχίζουν να εφαρμόζονται κάποιες πρακτικές θεραπείες, για την αντιμετώπιση ήπιας μορφής προβλημάτων υγείας, όπως τα ποτήρια (βεντούζες) η απότριψη με τη ρακή και τα βραστάρια για κρυολογήματα και φυσικά το ξεμάθιασμα.
Ο Καναβομανώλης από το Μαγαρικάρι
Στην περιοχή μας υπήρχε ένας πολύ γνωστός βοτανοθεραπευτής, ο οποίος πέθανε αρχές της δεκαετίας του 1990, ο Καναβομανώλης από το Μαγαρικάρι! Οι χωριανοί του και όχι μόνο, ακόμα και χρόνια μετά το θάνατο του, εξακολουθούν να τον θυμούνται με σεβασμό και ευγνωμοσύνη για την προσφορά του στο συνάνθρωπο.
Ο Μανόλης Καναβάκης, σύμφωνα με μαρτυρίες, ασχολιόταν με τη βοτανοθραπεία από τη δεκαετία του ΄60, ξεκινώντας να εφαρμόζει τις θεραπείες του στα ζώα. Όπως είχε πει ο ίδιος στον πατέρα μου, Κωστή Λενακάκη, εφάρμοσε για πρώτη φορά μια θεραπευτική αλοιφή από βότανα, σε ένα γαϊδουράκι το οποίο είχε ένα απόστημα στο λαιμό και η επιβίωση του ήταν πολύ δύσκολη. Με τη θεραπεία αυτή τελικά κατάφερε και γιάτρεψε το ζωντανό.
Στη συνέχεια άρχισε να εφαρμόζει τις θεραπείες του και στους συγχωριανούς και κοντοχωριανούς, ενώ αργότερα ερχόταν άνθρωποι και από την υπόλοιπη Ελλάδα αναζητώντας λύση στο πρόβλημα τους. Μάλιστα για την ευρεσιτεχνία του είχε λάβει χρυσό μετάλλιο, το οποίο έδειχνε με καμάρι σε όσους τον επισκεπτόταν.
Θα σας παρεθέσω τη μαρτυρία του πατέρα μου, ο οποίος ζήτησε τη βοήθεια του Καναβομανώλη δύο φορές.
Την πρώτη φορά που απευθύνθηκε σε αυτόν ήταν περίπου το 1984, όταν από ένα αντιτετανικό ορό που είχε κάνει δέκα χρόνια πριν, δημιουργήθηκε ένα απόστημα, το οποίο άρχισε να του προκαλεί πόνο και φαγούρα. Απευθύνθηκε λοιπόν στον συγχωριανό του Μανώλη Καναβάκη, ο οποίος του έδωσε μια αλοιφή (μαύρου χρώματος) την οποία εφάρμοσε στο σπίτι, για 2 μόνο φορές. Το απόστημα άνοιξε, καθάρισε και ποτέ πια μέχρι και σήμερα δεν τον έχει ενοχλήσει!
Η δεύτερη φορά που ζήτησε τη βοήθεια του βοτανοθεραπευτή, ήταν λίγα χρόνια αργότερα, όταν του παρουσιάστηκε στο μάτι ένα χαλάζιο. Αρχικά επισκέφθηκε έναν οφθαλμίατρο, ο οποίος του πρότεινε επέμβαση. Όμως ο πατέρας μου προτίμησε να ρωτήσει και πάλι τον Καναβομανώλη, μήπως και απέφευγε το χειρουργείο. Και πράγματι, με την φυτική αλοιφή, το χαλάζιο άνοιξε, άδειασε και δεν παρουσιάστηκε ξανά !
Κάποτε ο πατέρας μου τον είχε ρωτήσει, που είχε μάθει να φτιάχνει αυτές τις αλοιφές, τότε εκείνος έκανε λόγο για κάποιο βιβλίο που είχε κληρονομήσει από τον παππού του. Ήταν τόσο παλιό που το εξώφυλλο του ήταν “πέτσινο” (δερμάτινο) και το οποίο είχε γιατροσόφια για όλες τις παθήσεις!
Όσο για την αμοιβή του:
-Ήντα να σου δώσω μπάρμπα Μανώλη;
-Δεν θέλω πράμα ανήψο
-Ε! θα σου φέρω ένα καλό ψάρι όταν ξανάρθω στο χωριό!
-Αν είναι ετσά…
Η ιατρική επιστρέφει στη φύση…
Η ιατρική μέχρι τη δεκαετία του ’50 ήταν συνυφασμένη με τα φυσικά προϊόντα. Σήμερα, η ιατρική επιστρέφει στις ρίζες της, στη φύση, αφού τα φυσικά προϊόντα έχουν αναγνωριστεί και επιστημονικά σαν μια σημαντική πηγή θεραπευτικά αποτελεσματικών φαρμάκων.
Η μελέτη των βοτάνων άρχισε από την μακρινή αρχαιότητα και μελετήθηκαν εκατοντάδες φυτά, αφήνοντας στους μεταγενέστερους σημαντικές διδαχές ζωής. Το φαρμακείο της φύσης υπήρξε κοινό γνώρισμα πολλών πολιτισμών, σε όλη τη γη.
Αγγελική Λενακάκη